SZÉKELY János
Biografie:
Geboren: 7 juli 1901 in Budapest
Als: Székely János
Overleden: 16 december 1958 in Oost-Berlijn
Activiteit: Schrijver/Filmscenarist
Székely János werd in Budapest geboren als zoon van een eenvoudig gezin. Zijn vader verloor hij al op jonge leeftijd en groeide onder bescheiden omstandigheden op bij zijn moeder. Als vijftienjarige debuteerde hij als dichter, hij publiceerde zijn eerste gedicht in de krant Pesti Hírlap. In 1919, tijdens de korte Radenrepubliek can Kun Bélan publiceerde Székely zijn antioorlogsgedicht 'Üzenetek a csöndben' (Botschaften un der Stille) in het progressieve tijdschrift Ma. Als admiraal Horthy Miklós niet veel later Budapest binnenmarcheerde, vertrok de jonge dichter via Wenen naar Berlijn, waar hij voor een expeditiebedrijf ging werken. Met een maandkaart voor het openbaar vervoer hem geschonken door zijn werkgever, schreef hij gedichten en korte verhalen in de goed verwarmde lokale treinen. In 1923 won hij de eerste prijs bij een literatuurwedsstrijd voor zijn ingezonden verhaal 'Der neunte Monat'.
In 1926 kwam zijn eerste film 'Namenlose Helden' uit; hij schreef het draaiboek en was betrokken bij de productie terwijl hij tot dat moment nooit één voet in een filmstudio had gezet. Székely ging dan werken voor filmregisseurs Lupu Pick en Joe May. Tussen 1924 en 1933 schreef hij meer dan dertig draaiboeken voor Duitse stomme films. In 1929 schreef hij het draaiboek voor een van de eerste Europese geluidsfilms, 'Melodie des Herzens' van Hanns Schwarz. Andere films met draaiboeken van zijn hand waren: 'Ungarische Rhapsodie' (1928), Asphalt (1928), 'Die wunderbare Lüge der Nina Petrovna' met Dita Parlo en Willy Fritsch, 'Die schönen Tage von Aranjuez' (1934) van Kohannes Meyer met Brigitte Helm, Gustav Gründgens en Wolfgang Liebeneiner. In 1934 haalde Ernst Lubitsch hem naar Hollywood, met als resultaat het wereldsucces 'Desire' uit 1936 (regie: Frank Borzage, met Marlene Dietrich en Gary Cooper).
In 1935 keerde Székely terug naar Budapest op bezoek bij zijn moeder. In een klein huis aan de voet van de heuvel van Buda begon hij te schrijven aan zijn autobiografisch gekleurde roma 'Kísértés' (Verleiding). Dit eerste deel van een geplande trilogie zou hij in Tuckehoe in de staat New York voltooien, maar de twee volgende delen werden nooit afgemaakt.
Nog tijdens zijn verblijf in Hongarije voltooide Székely drie toneelstukken, waaronder ''Schauspielschule', dat op 8 maart 1938 in Wenen zijn première beleefde - drie dagen voor Adolf Hitlers intocht in de Oostenrijkse hoofdstad. Het lukte Székely de stad met de laatste trein voor de 'Ansluss' te verlaten. Metro-Goldwyn-Mayer zou met dit stuk als voorbeeld in 1938 de succesvolle film 'Dramatic School' (regie: Robert Sinclair) uitbrengen.
Op 29 april 1938 verliet Székely dan Europa en vestigde zich in New York. In Budapest had hij de succesvolle jonge actrice Bársony Erzsi (haar echte naam was Himmler Erzsébet) leren kennen. Zij was de dochter van de soprano Bársony Dóra. In 1933 gradueerde zij aan de Hongaarse Academie voor Drama, waarna zij optrad bij twee theaters in Budapest. Zij speelde ook nog in de Hongaarse films Tavaszi Zápor (1932) en Havi 200 fix (1936).
Voordat de oorlog uitbrak liet Székely haar overkomen en ze trouwden op 13 oktober 1941 in New York. Hun dochter Katherine werd in 1941 geboren. In 1944 kreeg het gezin het Amerikaans staatsburgerschap. In 1940 kreeg Székely een Oscar voor het oorspronkelijk draaiboek van 'Arise, my Love' (regie: Mitchell Leisen, met Claudette Colbert en Ray Milland), dat hij onder een pseudoniem, John S. Toldy, geschreven had.
In dezelfde periode schreef hij de roman 'The Dynamiters'. In 1943 bracht Dial Press het boek uit met de titel 'You can't do that to Svoboda'. Dit was het eerste literair werk dat Székely onder het pseudoniem John Pen publiceerde. Székely gebruikte zijn twee pseudoniemen - John Pen voor de literaire werken en John S. Toldy voor de filmdraaiboeken - om zijn nog steeds in Budapest wonende moeder te beschermen tegen mogelijke represailles, want al zijn werken getuigden van een duidelijke anti-oorlogsgezindheid.
Székely's roman 'Verleiding', waarvan hij grote delen aan zijn vrouw dicteerde omdat hij aan een ernstige oogkwaal leed, werd in 1946 met de titel 'Temptation' gepubliceerd door Creative Age Press. Het werk werd in recenties bejubeld als een van de grote maatschappelijke romans van zijn tijd en de auteur vergeleken met Maxim Gorki en Émile Zola.
De New York Herald Tribune, Sunday Book Review en de Chicago Tribune oordeelden zeer positief over boek en schrijver met uitstekende kritieken. 'Verleiding' werd in 1949 in Hongarije met de titel 'Kísértés' gepubliceerd en als het werk van de vermeende Amerikaanse auteur John Pen al snel uit de boekwinkels verbannen. Tegelijkertijd moest de auteur van New York naar Mexico emigreren om te ontsnappen aan vervolging van McCarthy vanwege zijn 'ondermijnende activiteiten'.
'Verleiding' verscheen in 1949 in Noorwegen, in 1950 in Frankrijk bij Gallimard, in 1959 in Oost-Duitsland bij Volk&Welt (waar de roman negen drukken haalde) en in 1963 in Tsjecho-Slowakije.
Als Székely János vanwege het politieke klimaat niet meer in de Verenigde Staten kon werken, accepteerde hij een contract van vijf jaar van de Berlijnse DEFA. In 1956 vertrok het gezin met de SS Queen Mary naar Europa, maar op nieuwjaarsdag van 1957 werd Székely ernstig ziek. Zijn wens om naar Hongarije terug te keren kon hij niet meer realiseren. Hij stierf op 16 december 1958 in Oost-Berlijn. Overeenkomstig zijn laatste wil is Székely's as in Budapest bijgezet.
Met 'Verleiding' schreef Székely János (1901-1958) een scherpe anticonformistische aanklacht tegen armoede, waarin de bezittende klassen niet gespaard worden. Aangezien deze lijvige roman op geen enkel ogenblik vaart mist, is het merkwaardig dat hij pas sinds kort, meer dan een halve eeuw na zijn publicatie, internationale erkenning krijgt.
De Duitse acteur Thomas Stecher is zijn kleinzoon, wiens moeder Katherine Székely is, zijn vader heet Hans-Edgar Stecher en zijn dochter noemt Laura-Charlotte Syniawa.
Geboren: 7 juli 1901 in Budapest
Als: Székely János
Overleden: 16 december 1958 in Oost-Berlijn
Activiteit: Schrijver/Filmscenarist
Székely János werd in Budapest geboren als zoon van een eenvoudig gezin. Zijn vader verloor hij al op jonge leeftijd en groeide onder bescheiden omstandigheden op bij zijn moeder. Als vijftienjarige debuteerde hij als dichter, hij publiceerde zijn eerste gedicht in de krant Pesti Hírlap. In 1919, tijdens de korte Radenrepubliek can Kun Bélan publiceerde Székely zijn antioorlogsgedicht 'Üzenetek a csöndben' (Botschaften un der Stille) in het progressieve tijdschrift Ma. Als admiraal Horthy Miklós niet veel later Budapest binnenmarcheerde, vertrok de jonge dichter via Wenen naar Berlijn, waar hij voor een expeditiebedrijf ging werken. Met een maandkaart voor het openbaar vervoer hem geschonken door zijn werkgever, schreef hij gedichten en korte verhalen in de goed verwarmde lokale treinen. In 1923 won hij de eerste prijs bij een literatuurwedsstrijd voor zijn ingezonden verhaal 'Der neunte Monat'.
In 1926 kwam zijn eerste film 'Namenlose Helden' uit; hij schreef het draaiboek en was betrokken bij de productie terwijl hij tot dat moment nooit één voet in een filmstudio had gezet. Székely ging dan werken voor filmregisseurs Lupu Pick en Joe May. Tussen 1924 en 1933 schreef hij meer dan dertig draaiboeken voor Duitse stomme films. In 1929 schreef hij het draaiboek voor een van de eerste Europese geluidsfilms, 'Melodie des Herzens' van Hanns Schwarz. Andere films met draaiboeken van zijn hand waren: 'Ungarische Rhapsodie' (1928), Asphalt (1928), 'Die wunderbare Lüge der Nina Petrovna' met Dita Parlo en Willy Fritsch, 'Die schönen Tage von Aranjuez' (1934) van Kohannes Meyer met Brigitte Helm, Gustav Gründgens en Wolfgang Liebeneiner. In 1934 haalde Ernst Lubitsch hem naar Hollywood, met als resultaat het wereldsucces 'Desire' uit 1936 (regie: Frank Borzage, met Marlene Dietrich en Gary Cooper).
In 1935 keerde Székely terug naar Budapest op bezoek bij zijn moeder. In een klein huis aan de voet van de heuvel van Buda begon hij te schrijven aan zijn autobiografisch gekleurde roma 'Kísértés' (Verleiding). Dit eerste deel van een geplande trilogie zou hij in Tuckehoe in de staat New York voltooien, maar de twee volgende delen werden nooit afgemaakt.
Nog tijdens zijn verblijf in Hongarije voltooide Székely drie toneelstukken, waaronder ''Schauspielschule', dat op 8 maart 1938 in Wenen zijn première beleefde - drie dagen voor Adolf Hitlers intocht in de Oostenrijkse hoofdstad. Het lukte Székely de stad met de laatste trein voor de 'Ansluss' te verlaten. Metro-Goldwyn-Mayer zou met dit stuk als voorbeeld in 1938 de succesvolle film 'Dramatic School' (regie: Robert Sinclair) uitbrengen.
 |
 |
 |
Bársony Erzsi in de film 'Havi 200 fix' uit 1936. |
Kati Székely, de dochter van Lajos... |
...en Thomas Stecher, haar zoon en kleinzoon van Lajos. |
Op 29 april 1938 verliet Székely dan Europa en vestigde zich in New York. In Budapest had hij de succesvolle jonge actrice Bársony Erzsi (haar echte naam was Himmler Erzsébet) leren kennen. Zij was de dochter van de soprano Bársony Dóra. In 1933 gradueerde zij aan de Hongaarse Academie voor Drama, waarna zij optrad bij twee theaters in Budapest. Zij speelde ook nog in de Hongaarse films Tavaszi Zápor (1932) en Havi 200 fix (1936).
Voordat de oorlog uitbrak liet Székely haar overkomen en ze trouwden op 13 oktober 1941 in New York. Hun dochter Katherine werd in 1941 geboren. In 1944 kreeg het gezin het Amerikaans staatsburgerschap. In 1940 kreeg Székely een Oscar voor het oorspronkelijk draaiboek van 'Arise, my Love' (regie: Mitchell Leisen, met Claudette Colbert en Ray Milland), dat hij onder een pseudoniem, John S. Toldy, geschreven had.
In dezelfde periode schreef hij de roman 'The Dynamiters'. In 1943 bracht Dial Press het boek uit met de titel 'You can't do that to Svoboda'. Dit was het eerste literair werk dat Székely onder het pseudoniem John Pen publiceerde. Székely gebruikte zijn twee pseudoniemen - John Pen voor de literaire werken en John S. Toldy voor de filmdraaiboeken - om zijn nog steeds in Budapest wonende moeder te beschermen tegen mogelijke represailles, want al zijn werken getuigden van een duidelijke anti-oorlogsgezindheid.
Székely's roman 'Verleiding', waarvan hij grote delen aan zijn vrouw dicteerde omdat hij aan een ernstige oogkwaal leed, werd in 1946 met de titel 'Temptation' gepubliceerd door Creative Age Press. Het werk werd in recenties bejubeld als een van de grote maatschappelijke romans van zijn tijd en de auteur vergeleken met Maxim Gorki en Émile Zola.
De New York Herald Tribune, Sunday Book Review en de Chicago Tribune oordeelden zeer positief over boek en schrijver met uitstekende kritieken. 'Verleiding' werd in 1949 in Hongarije met de titel 'Kísértés' gepubliceerd en als het werk van de vermeende Amerikaanse auteur John Pen al snel uit de boekwinkels verbannen. Tegelijkertijd moest de auteur van New York naar Mexico emigreren om te ontsnappen aan vervolging van McCarthy vanwege zijn 'ondermijnende activiteiten'.
'Verleiding' verscheen in 1949 in Noorwegen, in 1950 in Frankrijk bij Gallimard, in 1959 in Oost-Duitsland bij Volk&Welt (waar de roman negen drukken haalde) en in 1963 in Tsjecho-Slowakije.
Als Székely János vanwege het politieke klimaat niet meer in de Verenigde Staten kon werken, accepteerde hij een contract van vijf jaar van de Berlijnse DEFA. In 1956 vertrok het gezin met de SS Queen Mary naar Europa, maar op nieuwjaarsdag van 1957 werd Székely ernstig ziek. Zijn wens om naar Hongarije terug te keren kon hij niet meer realiseren. Hij stierf op 16 december 1958 in Oost-Berlijn. Overeenkomstig zijn laatste wil is Székely's as in Budapest bijgezet.
Met 'Verleiding' schreef Székely János (1901-1958) een scherpe anticonformistische aanklacht tegen armoede, waarin de bezittende klassen niet gespaard worden. Aangezien deze lijvige roman op geen enkel ogenblik vaart mist, is het merkwaardig dat hij pas sinds kort, meer dan een halve eeuw na zijn publicatie, internationale erkenning krijgt.
De Duitse acteur Thomas Stecher is zijn kleinzoon, wiens moeder Katherine Székely is, zijn vader heet Hans-Edgar Stecher en zijn dochter noemt Laura-Charlotte Syniawa.
 Bekendste boeken: |
|
| The Dynamiters (You can’t do that to Swoboda) onder zijn pseudoniem John Pen | 1940 |
| Kísértés (De Verleiding, Temptation) onder zijn pseudoniem John Pen | 1949 |
| Szerelem (Liefde - Gedichten van Székely János) |
 |
 |
 |
 |
You can’t do that to Swoboda (De arme Svoboda) |
Kisértés (De Verleiding) |
Szerelem (Liefde - Gedichten van Székely János) |
|
Filmografie: |
|
| Namenlose Helden (short) | 1925 |
| Der Herr des Todes | 1926 |
| Dagfin | 1926 |
| Ungarische Rhapsodie (screenplay / story) | 1928 |
| Asphalt (writer) | 1929 |
| Die wunderbare Lüge der Nina Petrowna (writer) | 1929 |
| Manolescu - Der König der Hochstapler (novel) | 1929 |
| Maman Colibri (writer) | 1929 |
| Melodie des Herzens (writer) | 1929 |
| Die singende Stadt | 1930 |
| City of Song | 1931 |
| Gloria I (idea) | 1931 |
| Gloria II | 1931 |
| Ich bei Tag und du bei Nacht | 1932 |
| À moi le jour, à toi la nuit | 1932 |
| Die schönen Tage von Aranjuez (play) | 1933 |
| Adieu les beaux jours (play) | 1933 |
| Early to Bed (writer) | 1933 |
| Desire (play "Die Schönen Tage von Aranjuez" / as Hans Szekely) | 1936 |
| Le mensonge de Nina Petrovna (screenplay) | 1937 |
| Dramatic School (play "School of Drama" / as Hans Szekely) | 1938 |
| Arise, My Love (original story / as John S. Toldy) | 1940 |
| Paris Calling (story / as John S. Toddy) | 1941 |
| Give Us This Day ( - uncredited / unconfirmed) | 1949 |
| Geschwader Fledermaus (writer) | 1958 |
 |
 |
 |
 |
Die wunderbare Lüge der Nina Petrowna (1929). |
Asphalt (1929). |
Desire (1936). |
Arise, My Love (1940-Oscar). |
 |
 |
Twee foto's uit de Oscarwinnende 'Arise, My Love'. |
|